Benzen: fakty a mity
Na wczorajszej (29.10) sesji temat benzenu został rozłożony na czynniki pierwsze. Na zaproszenie władz miasta przedstawiciel Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska (WIOŚ) przez prawie sześć godzin wyjaśniał wszystkie związane z tym wątpliwości. To kolejna taka inicjatywa samorządu, który problem traktuje poważnie od dawna.
1. Miasto interweniuje
Od 2016 do 2019 roku miasto wymieniło z różnymi instytucjami 46 pism i apeli w sprawie benzenu, zdecydowanie więcej niż w poprzednich kadencjach. O jakości powietrza w Kędzierzynie-Koźlu korespondowano z Sejmem RP, ministrem środowiska, ministrem energii, ministrem rodziny, pracy i polityki społecznej, ministrem rozwoju i finansów, Rzecznikiem Praw Obywatelskich, Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska, Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska, wojewodą opolskim, prokuraturą rejonową, starostą powiatu i konsultantem wojewódzkim ds. medycyny pracy.
Miasto na bieżąco informuje mieszkańców o podejmowanych działaniach – bez problemu można je znaleźć na miejskiej stronie internetowej czy w Biuletynie Informacji Publicznej:
https://bip.kedzierzynkozle.pl/interpelacja/7750/zapytanie-nr-brm-0003-162-2019 (w odpowiedzi na interpelację jednego z radnych jest dostępna cała dokumentacja w sprawie benzenu)
http://www.kedzierzynkozle.pl/pl/aktualnosc/benzen-czy-mamy-sie-czego-bac
http://www.kedzierzynkozle.pl/pl/aktualnosc/co-z-tym-benzenem-miasto-interweniuje
2. Stężenia benzenu spadają
Stężenia benzenu w Kędzierzynie-Koźlu są notowane od lat. Bardzo wysokie były wykrywane dekadę temu. Od tamtego czasu jakość powietrza poprawiła się czterokrotnie - potwierdzają to dane WIOŚ. W 2005 roku średnia roczna benzenu wynosiła 13,1 mikrograma na m3. Dla porównania w 2018 roku było już tylko 3,4 mikrograma na m3 – co jest znacznie poniżej średniorocznej dopuszczalnej normy (5 mikrogramów na m3). Warto tu podkreślić, że polskie przepisy są znacznie bardziej restrykcyjne niż europejskie.
Mieszkańców najbardziej niepokoją nagłe wzrosty stężeń. Tu też warto pokazać, jak te liczby zmieniały się na przestrzeni lat. W 2006 roku rekordowy pik wyniósł aż 798 mikrogramów na m3. Największy jednorazowy pik odnotowany w 2019 roku, 26 lipca – było to 249,2 mikrograma na m3. Z kolei największy skok stężenia w ostatnich dniach października wyniósł 164 mikrogramy na m3.
Wpływ na notowane stężenia ma również stan pogody – brak wiatru i deszczu powoduje kumulację – oraz pora dnia. Piki są notowane w nocy i nad ranem, kiedy aura się uspokaja.
Uwzględniając wszystkie tegoroczne piki i pomiary aktualna średnia roczna (stan na 29 października) jest na poziomie 2,6 mikrograma na m3. To niewiele ponad połowa dopuszczalnej normy średniorocznej, a do końca 2019 roku pozostały już tylko dwa miesiące.
3. Kto może ścigać truciciela?
Głównym organem odpowiedzialnym za kontrole dopuszczalnych stężeń jest Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Przynajmniej raz w roku jego pracownicy obowiązkowo sprawdzają wszystkie zakłady wykorzystujące benzen w procesach technologicznych. Ponadto odbywają się też kontrole doraźne. Inspektorzy przeprowadzają je w sposób niezapowiedziany, o dowolnej porze. Ostatnie październikowe piki wywołały również bardzo pożądaną aktywność WIOŚ w naszym mieście. W ciągu ostatnich dwóch tygodni kontrole odbywały się w Kędzierzynie-Koźlu praktycznie codziennie. Jeśli chodzi o benzen, miasto nie ma żadnych uprawnień kontrolnych.
4. Aplikacje
Używane i rozpowszechniane przez mieszkańców aplikacje są błędne. Odnoszą bowiem piki benzenu do normy średniorocznej, co jest nieprawdą. Chwilowe wysokie wartości (piki) nie świadczą o przekroczeniu jakiejkolwiek normy, gdyż takiego wskaźnika po prostu nie ma. Piki trzeba zliczać łącznie w ciągu roku. Dla przykładu: aplikacje alarmują, że norma jest przekroczona o kilkaset czy nawet parę tysięcy procent, a aktualne dane pokazują, że daleko nam do przekroczenia normy średniorocznej. Miasto zwraca się do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska o zmianę prezentowania wyników i ostrzeżeń w udostępnianej przez niego aplikacji mobilnej „Jakość powietrza w Polsce”, która powoduje niepotrzebne zaniepokojenie mieszkańców.
5. Co to właściwie jest benzen? Czy mamy się czego bać?
Benzen jest cieczą o charakterystycznym zapachu. Zaczyna być wyczuwalny, kiedy jego stężenie przekracza 5 000 mikrogramów na m3. Piki czy stężenia odczuwalne w powietrzu w Kędzierzynie-Koźlu są wielokrotnie za niskie, aby mieszkaniec mógł sam stwierdzić jego obecność.
Głównymi emitentami benzenu są przemysł i transport samochodowy. W Prudniku czy Oleśnie, gdzie nie ma większego przemysłu jak w Kędzierzynie-Koźlu, są notowane stężenia roczne na poziomie około 2 mikrogramów na m3. Na tym tle nasze miasto ma średnią tylko o 0,6 mikrograma wyższą (stan na 29 października 2019 r.).
6. Benzen a zdrowie
Jak podaje Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, pierwsze efekty wpływu wdychanego benzenu na organizm ludzki (wykryto jego obecność we krwi) obserwuje się przy poddaniu organizmu 8-godzinnemu działaniu stężenia 80 miligramów/m3 (tj. 80 000 mikrogramów/m3). Pierwsze objawy zatrucia, takie jak ból głowy, znużenie, nudności, wymioty i osłabienie, pojawiają się, gdy poziom benzenu w powietrzu atmosferycznym wynosi od 160 miligramów/m3 do 480 miligramów/m3 (tj. od 160 000 mikrogramów/m3 do 480 000 mikrogramów/m3) i utrzymuje się przez 5 godzin.
Poziomem, który rzeczywiście wywołuje odczuwalny ból, jest stężenie wynoszące 1,6 grama/m3 (tj. 1 600 000 mikrogramów/m3). Badania pokazują, że stężenie benzenu na poziomie 61-64 gramów/m3 (tj. 61 000 000 – 64 000 000 mikrogramów/m3) przy narażeniu człowieka przez 5-10 minut może spowodować śmierć. W powietrzu atmosferycznym takie stężenia nie występują.
7. Smog prócz benzenu
Większym problemem dla miasta niż benzen są pyły zawieszone PM2,5 i PM10. Tu również samorząd podejmuje szereg działań. Miasto corocznie wydaje blisko milion złotych tylko na dofinansowanie zmiany źródeł ogrzewania przez mieszkańców. Tu również na bieżąco kędzierzynianie są informowani – miasto sfinansowało montaż pyłomierzy i stacji meteorologicznej.
